Keizers van het ijs, door Richard Farr

Robert Falcon Scott in zijn kajuit op de Terra Nova

recensent: Peter Motte

onder auspiciën van De voormalige Tijdlijn en Vertaalbureau Motte

Met "Keizers van het ijs" kan Richard Farr enthousiasme opwekken voor het onderzoek naar Antarctica.

Antarctica lijkt niets: het is wit, het is koud, en het is groot. Einde verhaal.

Maar Antarctica is ontzettend groot. Wie het continent op een wereldbol vergelijkt met Europa, stelt tot zijn verbazing vast dat Europa zoveel kleiner is, dat hij het moeilijker terugvindt. Qua doorsnede is Antarctica al een stuk groter dan ons werelddeel, maar qua oppervlakte moet het nog heel wat meer zijn, want er zijn veel minder inhammen.

Dus moet Antarctica wel iéts te bieden hebben, en sinds de ontdekking ervan op het einde van de 18e eeuw hebben veel landen en ontdekkingsreizigers dat ook gedacht.

Antarctica werd het laatste onontgonnen continent, en dat startte een wedloop om het in kaart te brengen, en uiteindelijk in bezit te nemen. Zelfs Nazi-Duitsland stuurde er een expeditie heen.

Het barre klimaat van het gebied heeft exploiteren echter altijd zo goed als onmogelijk gemaakt, zodat de belangstelling ervoor meestal louter wetenschappelijk was. Dat die belangstelling er nog altijd is, bewijst de huidige Belgische aanwezigheid, waar men de zaak ecologisch probeert te benaderen. Het nieuwe Belgische zuidpoolstation, de Prinses Elisabethbasis, draait volledig op duurzame energie. De basis heeft vier windturbines en gebruikt ook zonne-energie.

De huidige onderzoekers genieten van een zeker comfort, maar hoe bar de omstandigheden daar zijn, blijkt duidelijk uit "Keizers van het ijs" van Richard Farr.

Farr beschrijft de reis van Robert F. Scott naar de zuidpool in de periode 1910-1913 vanuit het standpunt van de jongste deelnemer, Cherry-Garrard, die bij het vertrek ongeveer 25 jaar oud was.

"Cherry" reisde op Antartica o.a. mee van Cape Evans naar Cape Crozier, waar Bill Wilson eieren van de keizerspinguïn wou halen. Bill wou met de embryo's in die eieren uitzoeken of de keizerspinguïn dicht bij de dinousauriërs stond. Het enige probleem was, dat de keizerspinguïn zijn eieren legt... tijdens de poolnacht!

Dus moesten Cherry, Bill en hun gezel Birdie Bowers tijdens de wekenlange duisternis van de zuidpoolnacht over moeilijk gebied in een onvoorstelbare koude van de ene kant van Ross Island naar de andere kant trekken.

De temperaturen waren laag. Maar getallen zeggen ons niets. Wat ons wel iets zegt, is dat het tijdens windstilte... kouder was dan toen het waaide. Maar als het waait op Antarctica, dan waait het hard. En als het hard waait, is het moeilijker om vooruit te komen.

Wat ons ook iets zegt, is dat de temperatuur soms zo laag was, dat ledematen die er onbedekt aan worden blootgesteld, binnen 10 seconden bevriezen.

Farr slaagt erin om al die helse details uit het lange verhaal van Cherry te plukken, en zonder overbodige overdrijvingen de volharding van de poolreizigers neer te zetten. Het is een verhaal waarvoor overdrijving niet nodig is. De feiten spreken voor zich: vijf doden, geen enkel paard dat het overleefde, honden die stierven, elke sneeuwscooter ging verloren...

Wit en leeg. Dat lijkt Antarctica. Maar toch verbergt die witheid een hele wereld. Het is een van de wonderlijkste continenten van onze aarde, en tegelijk het gruwelijkste.

Afwerking van het boek: uitstekend:

drie kaarten, al hadden we graag een extra kaart gehad om de reis van Cherry beter te kunnen volgen
veel foto's, die uiteraard tijdens de reis zelf werden genomen
lijsten met de bemanning, de uitrusting en voorraden, en de temperatuur
uittreksels uit de laatste brieven die de overleden expeditieleden achterlieten
chronologisch overzicht van de reizen van Robert Falcon Scott, Bill Wilson, Shackleton en Roald Amundsen
aantekening over scheurbuik en de behandeling ervan
een uitvoerige bronnenlijst met de werken geraadpleegd door Richard Farr voor het schrijven en door Jeske Nelissen voor het vertalen.

Dat alles zorgt ervoor dat het werk behalve een spannend boek ook een uitstekende inleiding is op de geschiedenis van de verovering van Antarctica, een continent zo bar dat het alle veroveraars met koude votten terugstuurt.

Ondanks de tragische gebeurtenissen is "Keizers van het ijs" een boeiende avonturenroman voor lezers vanaf 10 jaar, waar ook veel volwassenen plezier aan zullen beleven. Ondanks de tegenslagen blijft het een opbeurend boek, met optimistische personages die uitgroeien tot doodsverachtende helden.

Keizers van het ijs, het waargebeurde verhaal van de jongste deelnemer aan een catastrofale expeditie, Richard Farr, 2009, Baarn (NL), De Fontein, oorspronkelijk: "Emperors of the Ice: A True Story of Survival and Disaster in the Antarctic", vertaling: Jeske Nelissen, gebonden, geïllustreerd met oorspronkelijke foto's en 3 kaarten, 192 p's, 23 x 16 x 2 cm, ISBN 978-90-261-2608-6.
Prijs: 16,95 euro

Een cairn met een kruis erop werd opgericht op de plaats waar de lichamen van Scott, Wilson en Bowers gevonden werden.